Individi, rrjedhimisht njerëzimi është duke kaluar nëpër një kohë të vështirë psikike, shpirtërore dhe sociale. Krizat e herë pas hershme ekonomike, sëmundjet e shumta e të pa njohura, pandemia me të gjitha pasojat e saj përcjellëse qofshin ato shëndetësore, ekonomike apo sociale, lufta ruso-ukrainase dhe kërcënimet e vazhdueshme globale për një luftë bërthamore janë faktorët që çdo ditë po e kërcënojnë ekzistencën e njeriut. Si rezultat i kësaj njeriu i kohës së sotshme është i pakënaqur me veten, me arritjet, me familjen, vendin dhe ambientin. Me këtë gjendje shpirtërore njeriu i sotshëm zgjidhjen përpiqet ta gjejë te ikja. Ikja prej vendit të tij, ikja prej vetes së tij dhe ikja prej shpirtërores. Me këtë qasje depresive e pesimiste, njeriu nuk është duke ikur e as duke gjetur zgjidhje, me këtë qasje është duke e ngulfatur çdo ditë e më shumë veten e tij.
Përpjekja jonë në këtë ambient të pa sigurisë dhe mungesës së paqes duhet të fokusohet te shpresa, te guximi dhe te aktivizimi për të ndryshuar gjendjen. Në kuadër të kësaj përpjekje njeriu duhet t’i kthehet udhëzimit më të sigurt, i cili mund ta kthejë guximin, shpresën dhe aktivizimin individual e kolektiv që krijon ambient paqësor e të sigurt. Udhëzimi më i mirë dhe më i plotë që i drejtohet në tërësinë e tij njeriut dhe njerëzimit është besimi në Zotin e Madhërishëm. Ideologjitë të cilat e kanë trajtuar në formë parciale njeriun e kanë të vështirë dhe të pa mundur t’i ofrojnë zgjidhje të mëtutjeshme njeriut. I quajturi rendi i ri global e liberal me krizat e fundit të një pas njëshme ka pësuar erozion. Edhe trajtuesi më i madh teorik i këtij rendi, F. Fukuyama në shkrimin e tij të botuar në revistën “Foreign Affairs” konstaton se gjatë viteve të ardhshme, pandemia mund të çojë në erozionin e vazhdueshëm të rendit ndërkombëtar liberal dhe në ringjalljen e fashizmit në mbarë globin. Me këtë rast kur nis erozioni i një rendi global nuk duhet që pjesa tjetër e njerëzimit të lejojë të rikthehet fashizmi, radikalizmi apo monizmi. Idetë e tilla që njeriun e kanë trajtuar në formë fragmentare duke e mohuar shpirtëroren e tij dhe duke mos e pasuruar atë do të na shpie në katastrofa njerëzore, në luftëra e gjakderdhje.
Përderisa besojmë se Zoti i Madhërishëm është krijuesi i njeriut dhe çdo gjëje që ekziston, atëherë në të njëjtën kohë besojmë se edhe Ai është më i njohuri për nevojat që ka qenia njerëzore. Krahas besimit se Zoti i Madhërishëm është Krijuesi ynë absolut besojmë se edhe prej Tij vjen udhëzimi më i mirë se si njeriu duhet ta organizojë dhe mirëmbajë jetën e tij. Në të kuptuarit e drejtë të Zotit të Madhërishëm e kuptojmë edhe më drejt mënyrën e jetës sonë, raportin tonë me Zotin, raportin tonë me veten, me të tjerët dhe në përgjithësi me ambientin në të cilin jetojmë. Duke e kuptuar drejt obligimin hyjnor që e kemi e kuptojmë më së miri detyrimin tonë për të krijuar një ambient paqësor e shpresëdhënës. Duke e kuptuar më së miri nevojën tonë shpirtërore për Zotin e kuptojmë edhe nevojën tonë për konceptin që na ofron te Zoti. Pra, nevojën për fenë, si udhë që na shpie te ngritja shpirtërore deri sa arrijmë horizontet e mbushura me paqe, dashuri e shpresë.
Islami si feja e cila u përhap në të katër anët e botës është udha më e mirë shpirtërore përmes së cilës mund të arrijmë ngjalljen tonë shpirtërore dhe ta gjejmë forcën tonë fizike e organizative. Historia e shtrirjes dhe përhapjes së islamit ka qenë ngushtë e lidhur edhe me përhapjen e paqes dhe qetësisë në mesin e njerëzve. Për dallim prej të gjitha regjimeve e teorive të qeverisjes dhe menaxhimit të individit dhe masave që nisin prej parimit përçaj e sundo, islami nisi shtrirjen e tij prej parimit pajto, paqëso e qeveris me drejtësi. Para strukturimit dhe ndërtimit të pushtetit shpirtëror dhe administrativ profeti Muhamed s.a.s, i pajtoi fiset, etnitë e grupet e ndryshme sociale, fetare e politike që ndodheshin në qytetin e ndritshëm, në Medine.
Islami i cili brenda një kohe të shkurtër u përhap jashtë Gadishullit Arabik, njëkohësisht u bë feja e shumë grupeve etnike jo arabe. Shumë bashkësi perse, turke, afrikane, indiane afgane, të Azisë së Mesme, kineze dhe malaje hyn në Islam dhe përjetuan një proces islamizimi, si në kuptimin fetar ashtu edhe në atë kulturor. Ndërsa gjatë këtij procesi bashkësi të ndryshme u islamizuan, në të njëjtën kohë filluan të formojnë mozaikun e pasur të kulturës klasike islame. Islami i cili u kthye në një qytetërim dhe kulturë botërore, në gjeografi dhe kultura të ndryshme, gjeti hapësira jetese në ngjyra dhe forma të ndryshme.
Depërtimi dhe shtrirja e qytetërimit islam në kontinentin evropian erdhi përmes brigjeve të cilat e ndajnë Marokun nga Andaluzia (Spanja e Portugalia). Ngushtica 13 kilometra quhet ngushtica e Gjibraltarit, që buron prej arabishtes, përkatësisht nga emri i Komandantit të ushtrisë, Tarik b. Zijad, dhe morri emrin Xhebelu Tarik – Kodra e Tarikut.
Andaluzia arriti të ndërtoi identitetin e saj të veçantë në art, shkencë, muzikë, kulturë e arkitekturë deri sa edhe e mori emrin “arti andaluzian”. Prej saj dolën dijetarët si Ibni Seb’ini, Kurtubiu, Ibni Hazmi, Ibni Tufejli, Ibni Rushdi, Ibni Arabiu, Ibni Meserre, Ibni Abdurabbih e shumë të tjerë. Paqja e mbjellë në tokën andaluziane krijoi mundësinë e ndërtimit të një qyteti siç ishte Kordova, e cila kishte rreth 1600 xhami e medrese, 800 hamame, 50 spitale, kisha e sinagoga, tregje e qendra, librari me rreth 400 mijë libra dhe qyteti kishte 200 mijë shtëpi. Pallati Elhambra i ndërtuar nga dheu dhe Xhamia me 856 shtylla janë veprat më të rëndësishme të mbetura nga “stolia e botës” siç njihet Andaluzia.
Andaluzia, nuk ishte vetëm e myslimanëve arab e as vetëm e myslimanëve evropian, ajo ishte mburojë edhe për hebrenjtë dhe të krishterët të cilat jetuan ditët më të arta të kohës. Mesin e tyre kishte dijetar e filozof të njohur, e ndër më të njohurit ishte mjeku hebre Maimonidesi. Andaluzia nuk ishte vetëm qendra e dijes dhe zbulimit të shkencave islame ajo në fakt e ri-zbuloi Evropën për shkak se papati i kohës kishte urdhëruar të digjen të gjitha literaturat e filozofisë greke. Ndërsa myslimanët andaluzian kishin përkthyer në arabishte filozofinë helene dhe më pas filozofia helene u përkthye nga arabishtja në gjuhët evropiane. Madje termi convivencia- bashkëjetesa nis të merr trajtë jetese e praktike në Andaluzi. Bashkëjetesa paqësore ishte lulishtja e cila kishte mbjellë shpresë për rreth 800 vite në kontinentin evropian.
Sistemi paqësor, shpresëdhënës e optimist pas Andaluzisë depërtoi në Evropë edhe përmes osmanlinjve, rrjedhimisht përmes Ballkanit. Ky sistem jetese i frymëzuar nga plani hyjnor, popujt nomad e të papërfillshëm i shndërroi në popuj ambicioz e i pasuroi shpirtërisht deri sa tejkaluan parashikimet më optimiste të njeriut duke e mbajtur të gjallë një sistem vlerash për rreth pesë shekuj. Nga një hapësirë gjeografike me luftëra, përgjakje e vuajtje u shndërrua në një hapësirë bashkëjetese paqësore në kuadrin e së cilës e gjetën veten të gjithë. Edmondo de Amici, derisa vizitoi Stambollin në gjysmë shekullin e XVIII e përshkuan djepin e civilizimit paqësor si vendin ku shihen kësulat e klerikëve fetar mysliman, hebrenj, katolik, protestant e ortodoks. Si vendin ku xhamia, teqeja, kisha e sinagoga sikur garojnë se cila do të del në pah më shumë. Ndërsa një vëzhgim që ia bënë urës apo udhëve të Stambollit vë në dukje se nëpër to ecin këmbët me të gjitha ngjyrat e nacionaliteteve nga të gjitha vendet. Madhështia e këtij qytetërimi qëndron në multikulturalitetin dhe në shumëllojshmërinë e ngjyrave, racave, etnive dhe besimeve.
Bota më shumë se kurrë ka nevojë për të iu rikthyer vlerave që burojnë nga ky sistem shumë kulturor që formon individ me ambicie e shpresë dhe krijon ambient paqësor brenda së cilit bashkëjetojnë në paqe të gjithë.

/RevistaUji-VII/