SAMET VATA-ZEMRA SI QENDËR METAFIZIKE E NJERIUT
Zemra në terminologjinë kuranore emërtohet si kalb. Rrënja e saj vjen prej fonemave k-l-b që ka kuptimin e ndryshueshmërisë, të kthimit nga një anë në tjetrën. Edhe zemra është emërtuar si e tillë për shkak të pa-qëndrueshmërisë së saj dhe lëvizjes së papushuar në stacione të ndryshme shpirtërore. Kryesisht në diskurin kuranor, zemra e emërtuar si kalb nuk ka të bëjë me zemrën si organin që pompon gjakun në trup, por si një qendër metafizike e cila gjeneron frymën e kontaktit të fizikes me hyjnoren. Një koncept të tillë e sjell artistikisht autori andaluzian Ibn Tufejli. Në tregimin e njohur të Hajj ibn Jakdhanit (I gjalli i biri i të Zgjuarit), Ibn Tufejli na tërheq vëmendjen me një moment interesant kur personazhi kryesor ballafaqohet me vdekjen e nënës së tij, gazelës. Gjatë hetimit të organeve të gazelës, pas një hulumtimi të imtësishëm, Hajji arrin në konkluzionin se ajo që e kishte bërë nënën e tij të gjallë ishte një hapësirë e zemrës ku deri në momentin e vdekjes kishte qëndruar një element i caktuar, i cili tashmë ishte larguar një herë e mirë. Megjithëqë autori e vizualizon ngjarjen për ta shpenguar imagjinatën e lexuesit, alegoria e përdorur synon të tregojë për një hapësirë të zemrës në të cilën gjendet një element i cili nuk është i trupit dhe me largimin e të cilit ai resht së funksionuari. Ky element është fryma e Zotit e cila vatërzohet në zemër. Ajo i jep gjallëri dhe kuptimësi ekzistencës së trupit, rrjedhimisht dhe njeriut. Largimi i frymës sjell “vdekjen” për shkak se një trup që nuk frymon me Zotin është njësoj si të jetë i vdekur. Në një traditë të pejgamberit Muhammed a.s thuhet se: “njeriu i cili adhuron Zotin dhe ai që nuk e adhuron Atë janë si i gjalli me të vdekurin.”
Sipas Imam Gazaliut, zemra në raport me organet e tjera është si mbreti ndaj ushtarëve dhe duke konverguar edhe me porosinë profetike tregon se pastrimi dhe shkëlqimi i saj mundëson në të njejtën kohë rehabilitimin dhe prehjen e të gjitha organeve të tjera. Kjo realizohet falë aftësisë që zemra ka për të tërhequr pranë vetes frymëzimet dhe lajmet që vijnë nga bota e gajbit, të fshehtës. Kriteri kryesor për të arritur një dhunti të tillë është që zemra të pastrohet nga çdo dëshirë dhe dashuri tjetër përveç Zotit. Një zemër e përzier me masivanë (gjërat përveç Zotit) konsiderohet e sëmurë dhe ka nevojë për terapi që të dalë prej kësaj gjendjeje. Një rast të ngjashëm na e sjell Mevlana Xhelaleddin Rumi në ngjarjen e mbretit dhe skllaves, ku mbreti (zemra) i sëmurë arrin të shpëtojë prej skllaves (unit) vetëm falë mjekut hyjnor (kthimit të fytyrës nga Zoti).
Zemra është vatra ku zë fill dashuria e Zotit dhe si e tillë ajo vishet me intimitet, pra nuk e toleron daljen jashtë të sekretit duke e ndarë me të tjerët. Diçka që e dinë dy persona, ajo nuk është sekret. Prandaj në këtë marrëdhënie paraqitet një shkrirje ndërmjet subjektit (njeriut) dhe objektit (Zotit) ku herë pas here bëhet e padallueshme diferenca ndërmjet të dyve. Për këtë Zoti pati thënë se “të dashurit tim i bëhem goja me të cilën flet, syri me të cilin sheh, dora me të cilën prek dhe këmba me të cilën ec.”
Lidhur me pozicionin e zemrës në trupin e njeriut, le t’i kthehemi edhe një herë Ibn Tufejlit. Ai na thotë se pozicioni i zemrës ndodhet në qendër të njeriut. Mirëpo kjo qendër nuk duhet kuptuar si qendër aritmetike, e baraslarguar nga të gjitha gjymtyrët e tjera, por duhet parë si qendra e rrethit në raport me të gjitha pikat në qark, ku të gjitha rrezet qëndrojnë të baraslarguara nga pika qendrore. Pra, zemra është njëfarë balance e cila ruan kozmosin/rregullin në qenien e njeriut. Pikat e qarkut në këtë rast janë njohuritë e përfituara përmes rrezeve të dritës hyjnore. Varësisht prej pozicionit intelektiv të njeriut ndryshon edhe perceptimi lidhur me realitetet përreth. Ndërsa kur përqëndrimi është në qendër të rrethit, pra në zemër, atëherë gjithçka është në rend dhe çdo gjë duket se është në vendin e vet. Ky është çasti kur: “Ngado që të ktheheni do ta shihni Vexhhin (Fytyrën) e Zotit”. Në këtë pikë përjetohet Teuhidi, Njëshmëria Absolute, ku çdo gjë shënjon Autorin Suprem.
Një përjetim të ngjashëm na e rikthen edhe mistikja e madhe Rabia el-Adevije kur e pyetën njëherë nëse e urren djallin dhe ajo u përgjigj: “Nuk e urrej, sepse nuk kam kohë. Tërë kohën time e ka zënë Dashuria për Zotin.”
